Το εμπόριο χαρουπιών άνθησε στην Κύπρο κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας. Η Λεμεσός ήταν ένα από τα κύρια λιμάνια για τη διεξαγωγή αυτής της οικονομικής δραστηριότητας, γι’ αυτό κοντά στη θάλασσα κατασκευάστηκαν αρκετές αποθήκες για τη συγκέντρωση και επεξεργασία των χαρουπιών.
Ένα από τα πρώτα συμπλέγματα τέτοιων αποθηκών, μέρος των οποίων κατασκευάστηκε κατά την Τουρκοκρατία, βρίσκεται δίπλα ακριβώς στο Μεσαιωνικό Κάστρο της Λεμεσού. Οι αποθήκες της εταιρείας Ν. Π. Λανίτης ΛΤΔ διαμορφώθηκαν σε ένα σύγχρονο χαρουπόμυλο το 1937, αφού η εταιρεία εξήγαγε από τις αρχές του 20ου αιώνα το είδος αυτό στη Βρετανία, στη Ρωσία, στη Ρουμανία και την Αίγυπτο.
Tο λιμάνι της Λεμεσού είχε κεντρικό ρόλο στην εξαγωγή του είδους, που είχε ονομαστεί «μαύρος χρυσός» λόγω της αξίας του. Τα κυπριακά χαρούπια είχαν μεγάλη απήχηση στη διεθνή αγορά, σε πολλές διαφορετικές μορφές. Τα μεγάλα, εξαιρετικής ποιότητας χαρούπια προορίζονταν για κατανάλωση από ανθρώπους. Τα υπόλοιπα, μετά από επεξεργασία κατέληγαν σε κύβους χαρουπιών (ζωοτροφές), σε χαρουπάλευρο (υποκατάστατο σοκολάτας) και σε κουκούτσια (για παραγωγή κόλλας).
Τεράστια φορτία χαρουπιών.
Η Κύπρος παρήγαγε κατά μέσο όρο 50.000 τόνους χαρουπιών. Την περίοδο εκείνη υπήρχαν περίπου 2.000.000 χαρουπόδεντρα στο νησί, με μέσο όρο 25 κιλά παραγωγής από το καθένα. Έτσι το 1960 η Κύπρος κατείχε την τρίτη θέση στην παραγωγή χαρουπιών, μετά την Ισπανία και την Ιταλία.
Η μεταφορά χαρουπιών στις αποβάθρες.
Η δραστηριότητα αυτή παράκμασε μετά τη δεκαετία του 1960 και τα κτίρια που χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες χαρουπιών εγκαταλείφθηκαν ή άλλαξαν χρήση. Οι αποθήκες Λανίτη αναπαλαιώθηκαν και απέκτησαν νέες χρήσεις, όμως ο χώρος του Χαρουπόμυλου εξελίχθηκε σε ένα μουσείο που θυμίζει αυτό το σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του νησιού.
Ο χαρουπόμυλος τότε και τώρα.* ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα αφιερώματα του Project «Ιστορία της Λεμεσού» παρουσιάζουν υλικό που έχει προκύψει από τις μέχρι στιγμής ιστορικές έρευνες. Τυχόν νέα δεδομένα, ενσωματώνονται στα αφιερώματα αφού επιβεβαιωθούν.