Η Μονή της Παναγίας της Τροοδίτισσας είναι από τις αρχαιότερες στην Κύπρο. Σύμφωνα με την παράδοση, γύρω στο 787 ένας μοναχός που κατέφυγε στην Κύπρο κατά την περίοδο της εικονομαχίας, εγκαταστάθηκε τελικά σε ένα σπήλαιο, το οποίο είναι μέχρι σήμερα γνωστό ως «Σπήλαιο της Τροοδίτισσας».
Η ίδια παράδοση αποδίδει την ανεύρεση του σπηλαίου 200 χρόνια μετά από ένα βοσκό, τον οποίο φαίνεται να προσέλκυσε στην περιοχή η λάμψη ενός καντηλιού που έκαιγε μπροστά από την εικόνα της Παναγίας μέσα στο σπήλαιο. Έτσι, αποφασίστηκε εκεί η ίδρυση μοναστηριού αφιερωμένου στην Παναγία. Το μοναστήρι καταστράφηκε πλήρως το 1585 και ανοικοδομήθηκε ξανά από την αρχή.
Πέρα από τους θρύλους και τις παραδόσεις για την ίδρυση του μοναστηριού, υπάρχει και μια άγνωστη σελίδα της ιστορίας της Κύπρου που συνδέεται με αυτό. Η ανοικοδόμησή του κατά τον 16ο αιώνα, συνδέθηκε με την εξάπλωση της λέπρας στην Κύπρο. Ο Dr Heidenstam, ένας από τους θεράποντες ιατρούς που ασχολήθηκαν με την καταπολέμηση της ασθένειας κατά την Αγγλοκρατία, παρουσίασε το 1889 ένα έγγραφο με τις πρώτες εκτιμήσεις για την έκταση της λέπρας στο νησί.
Oι λεπροί ζούσαν ως περιθωριακοί και επαίτες, αφού δεν υπήρχε κεντρική πολιτική για την ασθένεια. Οι Βρετανοί έσπευσαν να διαχειριστούν το ζήτημα με την άφιξή τους.
Σύμφωνα με το έγγραφο, η ασθένεια εξαπλώθηκε μέσω προσκυνητών που έφθαναν στο μοναστήρι. Στην εκτίμηση αυτή οδηγήθηκε επειδή δεν είχε βρει καμία αναφορά στην ασθένεια σε βιβλία πριν τον 16ο αιώνα, ενώ σχετικές αναφορές υπήρχαν σε μεταγενέστερα βιβλία.
Ο γιατρός σημείωνε ότι οι πρώτοι φορείς της ασθένειας ήταν οι μοναχοί, οι συγγενείς τους και το ευρύτερο περιβάλλον τους. Στα χωριά της ορεινής Λεμεσού εντοπίστηκαν τότε τα πρώτα περιστατικά λέπρας, που εξαπλώθηκαν σταδιακά από χωριό σε χωριό, λόγω της τακτικής επικοινωνίας μεταξύ τους.
* ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα αφιερώματα του Project «Ιστορία της Λεμεσού» παρουσιάζουν υλικό που έχει προκύψει από τις μέχρι στιγμής ιστορικές έρευνες. Τυχόν νέα δεδομένα, ενσωματώνονται στα αφιερώματα αφού επιβεβαιωθούν.