Πελένδρι

Το χωριό Πελένδρι βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Πιτσιλιάς, σε υψόμετρο 880 μέτρα. Απέχει από τη Λεμεσό 40 περίπου χιλιόμετρα και βρίσκεται σε μικρή απόσταση (5 – 15 λεπτών) από μερικά από τα ομορφότερα χωριά της περιοχής, όπως ο Αγρός, η Κυπερούντα, η Ποταμίτισσα και ο Κάτω Αμίαντος.

Το Πελένδρι τροφοδότησε για πολλές δεκαετίες με εργατικό δυναμικό το κοντινό μεταλλείο του Αμιάντου και η ασχολία αυτή των κατοίκων, ήταν ένας από τους κύριους λόγους ανάπτυξης του χωριού. Μάλιστα, ακόμα και μέχρι σήμερα, το χωριό Κάτω Αμίαντος κατοικείται από απογόνους των μεταλλωρύχων από το Πελένδρι.

Ιστορία

Η ιστορία του χωριού ξεκινάει από τον μεσαιωνικό οικισμό, τον οποίο ο Ντε Μας Λατρί αναφέρει ως Pelendres ή Pelondres. Το 1353, ο οικισμός ήταν φέουδο του Ιωάννη ντε Λουζινιάν, που ήταν μέλος της βασιλικής οικογένειας της Κύπρου. Ο μεσαιωνικός χρονογράφος Γεώργιος Βουστρώνιος αναφέρει ότι γύρω στο 1461 στον οικισμό έμενε κάποιος πλούσιος, πιθανότατα έμπορος με το όνομα Σατένης. Στη δεύτερη περίπτωση αναφέρει 2 πραστειά (αγροκτήματα) των Πελενδρίων που ανήκαν στον Ρίτζο τι Μαρίνο και τα οποία κατασχέθηκαν το 1474 από την Αικατερίνη Κορνάρο.

Ένα από αυτά τα αγροκτήματα, τα Φίλαγρα (σε παλιούς χάρτες είναι σημειωμένα ως Filoga), αν και καταστράφηκαν, επανιδρύθηκαν με την ίδια ονομασία στα μέσα του 20ου αιώνα με ελάχιστα σπίτια και κέντρα αναψυχής. Σύμφωνα με αφηγήσεις της εποχής, υπήρχαν ακόμη 14 μικρά χωριά, τα οποία χρειάστηκε να εγκαταλειφθούν και να ενωθούν με τους κατοίκους του Πελενδριού, για λόγους ασφαλείας.

Ονομασία

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές αναφορικά με την προέλευση του ονόματος του χωριού.

• Το όνομα Πελένδρι και η παλιότερη εκδοχή του, Πελένδρια, προήλθε από ένα φυτό που υπήρχε άφθονο στην περιοχή και ονομαζόταν Φελάνδριο (οινάνθη). Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι από τα φύλλα αυτού του φυτού που ήταν πολύοσμα, κατασκευαζόταν οινάνθινον μύρο.
• Σε ένα γαλλικό περιοδικό αναφέρεται ότι το χωριό πήρε το όνομα του από ένα αρωματικό χόρτο που φύτρωνε στο χωριό, που ονομάζεται Πεδέντρι, και έτσι ονομάστηκε Πελένδρι.

• Άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι το χωριό πήρε την ονομασία του από το επώνυμο μεσαιωνικής οικογένειας που το κατείχε κάποτε ως φέουδο (πριν το 1353). Ο Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει την οικογένεια Πελεντρί.
• Τέλος, σύμφωνα με νεότερες εκδοχές, το Πελένδρι ονομαζόταν παλιά Πολυδέντρι, γιατί υπήρχαν στην περιοχή πολλά δέντρα. Αργότερα για συντομία άλλαξε την ονομασία του σε Πελένδρι.

Το κέντρο του χωριού

Με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της περιοχής να διακρίνεται σε αρκετά σπίτια του χωριού ακόμα, παρά το γεγονός ότι έχουν κάνει την εμφάνισή τους και σύγχρονες κατοικίες, το κτίριο του Κοινοτικού Συμβουλίου και του υπαίθριου χώρου εκδηλώσεων, που συνορεύει με το πάρκο που φιλοξενεί τους αδριάντες των ηρώων του χωριού, διατηρούν μια αντιπροσωπευτική, παραδοσιακή εικόνα.

Εκκλησίες

Το Πελένδρι σαν φέουδο και διοικητικό κέντρο κατά τα χρόνια του Μεσαίωνα διαφύλαξε μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά, κυρίως στα μνημεία βυζαντινής τέχνης. Είναι ιδιαίτερα γνωστό για τις μοναδικές εκκλησίες και τα παρεκκλήσια του. 

Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, με τοιχογραφίες του 1178 αποτελεί μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Η αρχική εκκλησία ήταν μονόκλιτη με τρούλο, αλλά στη σημερινή της μορφή, παρουσιάζεται σαν τρίκλιτη, λόγω προσθηκών και πολλών επεμβάσεων. Από την αρχική εκκλησία σώθηκε μόνο η αψίδα, που είναι διακοσμημένη με τοιχογραφίες. Ολόκληρη η εκκλησία φέρει αξιόλογα δείγματα βυζαντινών τοιχογραφιών, με ενδιαφέρουσα θεματολογία.

Η εκκλησία της Παναγίας Καθολικής, περιτριγυρισμένη από έναν μεγάλο, καταπράσινο κήπο, φιλοξενεί εικόνες του 16ου αιώνα και τέθηκε υπό την προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Ο ναός έχει απλή ορθογωνική κάτοψη, ενώ οι τοίχοι του ναού έχουν πάχος 60 εκατοστά και είναι κτισμένοι από ακανόνιστους τοπικούς λίθους. Η κάλυψη του ναού γίνεται με τη χαρακτηριστική διπλή ξύλινη στέγη. Η εσωτερική στέγη αποτελείται από κεκλιμένες δοκούς, ενώ τα ξύλινα παραθυρόφυλλα και οι πόρτες δίνουν το χαρακτηριστικό στίγμα της αρχιτεκτονικής της εποχής.

Η εκκλησία του Ιωάννη του Λαμπαδιστή εντυπωσιάζει με τον μεγάλο θόλο της, που την κάνει να ξεχωρίζει από μεγάλη απόσταση. Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ βρίσκεται σε ένα άλλο ύψωμα, ανατολικότερα της εκκλησίας του Ιωάννη Λαμπαδιστή, με αποτέλεσμα από τον αυλόγυρο κάθε εκκλησίας να μπορείς να αγναντεύεις το καμπαναριό της άλλης.

Φυσικό περιβάλλον

Το Πελένδρι είναι ένα χωριό με πλούσια αποθέματα σε υδάτινους πόρους, από τους παραπόταμους που διασχίζουν την περιοχή. Έτσι, πέρα από το πλούσιο δάσος που το περιβάλλει, στην έκταση του ευδοκιμούν και πολλά φρουτόδεντρα (μηλιές, αχλαδιές, ροδακινιές, δαμασκηνιές), αλλά και ελιές, αμυγδαλιές, καρυδιές, καθώς επίσης και λαχανικά (πατάτες, φασολάκια, ντομάτες κλπ), που εμπλουτίζουν τη χλωρίδα του. Για την άρδευση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, κρίθηκε απαραίτητη και η κατασκευή της χωμάτινης δεξαμενής.

Οι ντόπιοι διατηρούν μέχρι και σήμερα έναν τρόπο ζωής πολύ κοντά στη φύση, συντονίζοντας αρμονικά τις καθημερινές τους δραστηριότητες με τις εναλλαγές κάθε εποχής. Στην πλειοψηφία τους οι κάτοικοι του χωριού διατηρούν μικρές φάρμες με ζώα, αλλά και περιβόλια για να καλλιεργούν φρέσκα φρούτα και λαχανικά για την καθημερινή τους διατροφή. Έτσι, και οι ταβέρνες του χωριού κατά κανόνα διαθέτουν πρώτες ύλες της ντόπιας παραγωγής, που δίνουν ιδιαίτερη νοστιμιά στην κουζίνα τους.

Ιδιαίτερα γνωστή είναι η δασώδης περιοχή γύρω από το χωριό για την παραγωγή άγριων μανιταριών διαφόρων ποικιλιών. Οι ντόπιοι, ανεξαρτήτως ηλικίας, γνωρίζουν καλά τα κατατόπια και επιδίδονται στη συλλογή τους μετά μανίας, αμέσως μόλις πέσουν οι πρώτες βροχές και οι μύκητες αρχίσουν να ξεπροβάλλουν. Κάποιοι συλλέκτες είναι τόσο έμπειροι και τόσο επιδέξιοι, ώστε να αποκομίζουν σε κάθε τους εξόρμηση ολόκληρα φορτία άγριων μανιταριών.

Οινοποιείο Τσιάκκα

Ιδιαίτερη άνθηση γνωρίζει τα τελευταία χρόνια στην περιοχή και η αμπελουργία οινοποιήσιμων ποικιλιών, μετά από μια κάμψη που είχε σημειωθεί στα τέλη του 20^ου αιώνα. Το οινοποιείο Τσιάκκα, το οποίο βρίσκεται λίγα μόλις μέτρα πριν την είσοδο του χωριού, διαθέτει μερικές από τις πιο σύγχρονες εγκαταστάσεις στην Κύπρο και τα κρασιά του έχουν βραβευθεί επανειλημμένα με διεθνείς διακρίσεις. Ο χώρος του οινοποιείου είναι ανοιχτός για επισκέψεις από το κοινό και, πέρα από τους χώρους επεξεργασίας και φύλαξης του μούστου, ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει και τη θέα στον υπέροχο αμπελώνα που εκτείνεται στην πλαγιά, καθώς δοκιμάζει τις ξεχωριστές γεύσεις των κρασιών του οινοποιείου.

Σημείο θέας

Στην ίδια περιοχή με το οινοποιείο βρίσκεται και ένα παρατηρητήριο, που επιτρέπει θέα στις γύρω πλαγιές και στο χωριό. Καθώς το παρατηρητήριο απέχει αρκετά από την κατοικημένη περιοχή, αποτελεί ιδανικό προορισμό για όσους θέλουν να απολαύσουν μερικές στιγμές γαλήνης.

Εκδρομικός χώρος «Πάρκο Κολοκασιού»

Βόρεια του χωριού, καθ’ οδόν προς τον Κάτω Αμίαντο, συναντά κανείς ένα μικρό, αλλά ιδιαίτερα γραφικό εκδρομικό χώρο. Το «Πάρκο Κολοκασσιού», όπως ονομάζεται, βρίσκεται κοντά στον δρόμο, αλλά την ίδια στιγμή απολαμβάνει και την ηρεμία που προσφέρουν τα πλατάνια που τον καλύπτουν. Ο χώρος διαθέτει βρύση με νερό της πηγής, αλλά και αναψυκτήριο που λειτουργεί κατά τους θερινούς μήνες.

Γεφύρια

Το χωριό το διασχίζουν διάφοροι παραπόταμοι και ρέματα, που τροφοδοτούν τις τοπικές καλλιέργειες και αναζωογονούν το δάσος. Για να μπορούν οι κάτοικοι και οι περαστικοί να διακινούνται στην περιοχή, δημιουργήθηκαν 2 γεφύρια, που στέκουν πάνω από τους ποταμούς από τον προηγούμενο αιώνα: το γεφύρι των Ποταμουλιών και το γεφύρι του Καρδακίου.

Φαγητό - ποτό

Με αγάπη για τις παραδοσιακές γεύσεις και προτίμηση στα φρέσκα, ντόπια προϊόντα, οι ταβέρνες στο Πελένδρι είναι από τους πιο αγαπημένους προορισμούς της περιοχής. Κοντά σε αυτές, οι χώροι για μια στάση για καφέ ή ποτό, συμπληρώνουν την γκάμα των επιλογών που προσφέρει το χωριό.

Ταβέρνα «Συμπόσιο», τηλ: 99 404348
Ταβέρνα «Πολυδέντρι», τηλ: 25 552651
Ταβέρνα «Αναμνήσεις», τηλ: 99 335937
Phelandrio Café Bar, τηλ: 25 552317

Διαμονή

Σε μικρή απόσταση από την ταβέρνα «Συμπόσιο» και την εντυπωσιακή εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, βρίσκεται ένα συγκρότημα αναπαλαιωμένων κατοικιών, που προσφέρονται για φιλοξενία καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Για τα σπιτάκια του Νίκου και της Μαρίας μπορείς να πάρεις πληροφορίες στο 99 404348.

Εκδηλώσεις

Φεστιβάλ Ζιβανίας: Ένα από τα μεγαλύτερα φεστιβάλ της υπαίθρου της Λεμεσού, το Φεστιβάλ Ζιβανίας στο Πελένδρι, πραγματοποιείται για 2 ολόκληρες ημέρες στις αρχές Νοεμβρίου και τιμά το παραδοσιακό απόσταγμα της Κύπρου με ξεχωριστές εκδηλώσεις και πολλές γευστικές εκπλήξεις.

Πασχαλινές Εκδηλώσεις: Σύμφωνα με την παράδοση, στο χωριό πραγματοποιούνται ποικίλες εκδηλώσεις κατά την περίοδο του Πάσχα. Τόσο την Κυριακή, όσο και τη Δευτέρα, στο κέντρο του χωριού διοργανώνονται παραδοσιακά παιχνίδια, αλλά και γλέντια με μουσική και χορό.