Το χωριό Όμοδος, στην ορεινή Λεμεσό, διαθέτει ένα από τα πιο ιστορικά και αρχαιότερα μοναστήρια του νησιού. Η Μονή του Τιμίου Σταυρού, αν και δεσπόζει επιβλητικά στην καρδιά της κοινότητας, δεν είχε πάντα αυτή τη μορφή. Ανεγέρθηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο και έχει υποστεί τεράστιες αλλαγές. Εντούτοις, κατάφερε να διατηρήσει τη θέση του στο χωριό, μετρώντας εκατοντάδες αιώνες ζωής.
Το ιστορικό του μοναστηριού ξεκινά από τα βυζαντινά χρόνια, με την παράδοση που συνοδεύει την ανέγερση του, να παραμένει ζωντανή μέχρι και σήμερα. Σύμφωνα με την παράδοση, κάτοικοι γειτονικών χωριών, τα οποία αργότερα εξαφανίστηκαν, είχαν προσέξει για συνεχόμενες νύχτες ένα περίεργο φαινόμενο. Στο σημείο που βρίσκεται κτισμένο το μοναστήρι σήμερα, ανάμεσα σε θάμνους, έβλεπαν να καίει μια φωτιά. Όταν όμως πλησίαζαν την περιοχή, δεν μπορούσαν να βρουν τίποτα. Το φαινόμενο τους είχε παραξενέψει και αποφασίζοντας να σκάψουν στο επίμαχο σημείο, έκπληκτοι, ανακάλυψαν κάτω από τη γη, μια μικρή σπηλιά, η οποία περιείχε το Σταυρό.
Όπως συνεχίζει η παράδοση, οι κάτοικοι, θέλοντας να εκφράσουν τις ευχαριστίες τους προς το Θεό, έκτισαν πάνω από τη σπηλιά ένα παρεκκλήσι και εκεί, φύλαξαν τον πολύτιμο σταυρό, που είχε γίνει για αυτούς, ιερό προσκύνημα. Το εκκλησάκι επεκτάθηκε τα επόμενα χρόνια και μετατράπηκε σε μοναστήρι, διαθέτοντας μάλιστα μια μεγάλη περιουσία.
Ακόμα, ο ναός έχει συνδεθεί και με τη μεγάλη μορφή του Βυζαντίου, την Αγία Ελένη. Σύμφωνα με την ιστορία, η Αγία, κατά την επίσκεψη της στο χωριό, άφησε στο μοναστήρι, κομμάτι από το Τίμιο Ξύλο. Μετέπειτα, κατά την Τουρκοκρατία, το μοναστήρι κατάφερε να διατηρήσει τη λειτουργία του, εξασφαλίζοντας ασυλία από το Σουλτάνο, ενώ όπως υπολογίζεται, το 1917, το κτίριο εγκαταλείφθηκε από τους μοναχούς και μετατράπηκε σε ενορία.
Το 1850 μ.Χ., η μονή ανακαινίστηκε πλήρως, παίρνοντας μια πιο σύγχρονη μορφή. Σήμερα, η μονή του Τιμίου Σταυρού στεγάζεται σε ένα διώροφο κτιριακό συγκρότημά, με ψηλά, πετρόκτιστα κελιά, θολωτές καμάρες, ξενώνες και ένα μεγάλο αυλόγυρο. Αν και μέσα από τους αιώνες, η μορφή του έχει αλλάξει σημαντικά, η ιερότητα που το ακολουθεί, παραμένει η ίδια και έτσι, θεωρείται ένα σημαντικό μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Λεμεσού, αλλά και ολόκληρου του νησιού.
* ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα αφιερώματα του Project «Ιστορία της Λεμεσού» παρουσιάζουν υλικό που έχει προκύψει από τις μέχρι στιγμής ιστορικές έρευνες. Τυχόν νέα δεδομένα, ενσωματώνονται στα αφιερώματα αφού επιβεβαιωθούν.
