Η ιεροτελεστία και η χρήση των χαμάμ στις συνοικίες της Λεμεσού

Διατηρώντας μια μακρά παράδοση στην Ανατολίτικη κουλτούρα, τα χαμάμ, ή αλλιώς Τούρκικα μπάνια ή λουτρά, εμφανίστηκαν στη Λεμεσό την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Τα χαμάμ δεν χρησιμοποιούνταν μόνο ως τοποθεσίες εξαγνισμού και καθαριότητας, αλλά ήταν ένα μέρος συναντήσεων και κοινωνικής συναναστροφής, στον οποίο οι κάτοικοι κατέφευγαν αρκετά συχνά. Έτσι, φέρνοντας μαζί τους αυτό το σημαντικό στοιχείο για την κληρονομιά τους, οι Οθωμανοί κατακτητές εδραίωσαν για τα καλά το έθιμο των λουτρών στην πόλη, δημιουργώντας αρκετά χαμάμ στις συνοικίες. 

Η διαδικασία των λουτρών ήταν σημαντική και γι’ αυτό το λόγο συνοδευόταν πάντα με σεβασμό και ιεροσύνη. Με την είσοδο τους στα λουτρά, οι επισκέπτες έβγαζαν τα ρούχα τους στο χώρο υποδοχής, που στα Τούρκικα ονομαζόταν “soyunmalık”. Ακολούθως, επέλεγαν το δωμάτιο στο οποίο θα έπαιρναν το μπάνιο τους. Οι χώροι των λουτρών ήταν πάντα θολοί, αλλά ταυτόχρονα με μεγάλα ανοίγματα για να μπαίνει φυσικό φως και χωρίζονταν σε 3 είδη. Έτσι, υπήρχε το κρύο, το χλιαρό και το ζεστό δωμάτιο, αναλόγως της θερμοκρασίας που επικρατούσε στο χώρο. 

Η ιεροτελεστία των χαμάμ απαιτούσε τη χρήση ενός ειδικού σετ, που περιλάμβανε μικρές και μεγάλες πετσέτες, σκληρά γάντια για μασάζ, ξύλινες παντόφλες, μεταλλικές κούπες, σαπουνοθήκη, κτένα και ένα ύφασμα, συνήθως διακοσμημένο με κεντήματα, μέσα στο οποίο τυλιγόταν ο εξοπλισμός. Μέσα στα δωμάτια, η διαδικασία άρχιζε με μασάζ και σκληρό τρίψιμο, ενώ οι επισκέπτες καθισμένοι, χρησιμοποιούσαν τις γούρνες με νερό για να ξεπλυθούν, σε όσα δωμάτια βρίσκονταν διαθέσιμες. 

Τα λουτρά ήταν σπουδαίας σημασίας για τους Τουρκοκύπριους, αφού αποτελούσαν μεγάλη πηγή εισοδήματος, και καθώς εκτός από τη συνήθη λειτουργία τους, χρησιμοποιούνταν για ξεχωριστές περιστάσεις και εορτασμούς. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, λειτουργούσαν 11 λουτρά στη Λεμεσό, στις Τουρκοκυπριακές συνοικίες. Έτσι, πολύ γρήγορα, οι Ελληνοκύπριοι ήρθαν σε επαφή με ένα ξεχωριστό πολιτιστικό στοιχείο της Ανατολής, που μέχρι εκείνη την εποχή τους ήταν άγνωστο. 

Πηγή πληροφοριών: “Echoes from the past” (2008)
Φωτογραφίες: Παττίχειο Δημοτικό Μουσείο – Ιστορικό Αρχείο – Κέντρο Μελετών Λεμεσού, Τίτος Κολώτας — Limassol in History