Πριν τελειώσει το σχολείο, είχε αναλάβει ήδη ρόλο δασκάλου. Πριν καλά – καλά πάρει στα χέρια του ένα μισθό, άνοιξε δική του επιχείρηση, με μόλις €800 ευρώ στην τσέπη. Μέσα σε λίγα χρόνια, η δουλειά που ξεκίνησε από τους δρόμους της Λεμεσού, έγινε περιζήτητη από μεγάλες εταιρείες και ξενοδοχειακά συγκροτήματα σε όλη την Κύπρο. Και αυτά ήταν μόνο η αρχή για τον 26χρονο Χρήστο Κυριάκου από την Αγία Φύλα Λεμεσού, ο οποίος από νωρίς ήξερε ότι η επιτυχία δε θα ερχόταν με κάποιο πτυχίο Πανεπιστημίου.
Βλέποντας τον στα εφηβικά του χρόνια, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι είναι ένας αλητάμπουρας, που γεμίζει με μπογιές spray τους τοίχους της πόλης. Γιατί, όντως, από εκεί ξεκίνησε ο Χρήστος, δημιουργώντας graffiti σε όποια επιφάνεια ήταν διαθέσιμη. Αντίθετα με το γνωστό στερεότυπο, όμως, για τον Χρήστο η απασχόληση αυτή εξελίχθηκε σε καριέρα ζωής, ενώ η δράση του έγινε αφορμή να εισαχθεί για πρώτη φορά σε 2 σχολεία της Λεμεσού το αντισυμβατικό μάθημα της τέχνης του graffiti.
Παραδίδοντας μαθήματα σε ιδιωτικές σχολές από τα 16 του, ο Χρήστος μετράει ήδη 10 χρόνια στην εκπαίδευση. Στα 19 του άρχισε να διδάσκει και σε δημόσιο σχολείο, δίνοντας την ευκαιρία σε εφήβους, λίγο μικρότερους από τον ίδιο, να διοχετεύσουν την ενέργειά τους σε λευκές επιφάνειες, με τρόπο δημιουργικό και ευφάνταστο. Παράλληλα, μέσα στα λίγα αυτά χρόνια ο Χρήστος βρέθηκε στον πυρήνα της διοργάνωσης του Street Life Festival, ενός ετήσιου θεσμού που γεμίζει ζωντάνια τους δρόμους του ιστορικού κέντρου της Λεμεσού εδώ και 13 χρόνια. Αεικίνητος και ταλαντούχος, ο Χρήστος είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα νέου της Λεμεσού, που δημιουργεί τομές στην τοπική κοινωνία, ανοίγοντας τον δικό του δρόμο, και αυτός είναι και ο λόγος για ένα τέτοιο αφιέρωμα στο All About Limassol (τον Επίσημο Οδηγό της Λεμεσού).
Κάνοντας τα όνειρά του πραγματικότητα, ο Χρήστος συνέβαλε στο να αποκτήσει η Λεμεσός ένα ιδιαίτερο χρώμα, με την ενσωμάτωση της «τέχνης του δρόμου» στην καθημερινότητα όλου του κόσμου.
Έχεις διδαχτεί από κάπου την τέχνη του graffiti;
Είμαι αυτοδίδακτος. Βέβαια, από πίεση της μητέρας μου έκανα μαθήματα GCE Τέχνης στο γυμνάσιο και μέχρι σήμερα κάποιες από εκείνες τις γνώσεις αποδεικνύονται χρήσιμες.
Ως μαθητής, τι σκεφτόσουν να γίνεις μεγαλώνοντας;
Είχα επιλέξει την Τεχνική Εκπαίδευση, με ειδίκευση στην ξυλουργική, ώστε να μπορώ να προχωρήσω μελλοντικά στον τομέα του industrial design. Τα σχέδια άλλαξαν, όμως.
Ο πατέρας μου θα ήθελε να τον διαδεχθώ στην επιχείρηση που έχει με ξυλουργικές εργασίες. Εγώ θέλησα να φτιάξω τον δικό μου δρόμο, αν και αυτός με οδήγησε τελικά στο να δώσω συνέχεια στην επιχείρηση αυτή.
Ποτέ δεν είχα αποκλείσει το ενδεχόμενο αυτό, όμως τότε είχαν αρχίσει να περιορίζονται οι δουλειές λόγω της κρίσης, επομένως δεν με είχε τόσο μεγάλη ανάγκη η επιχείρηση. Όσο ήμουν ακόμα μαθητής, είχα συμμετάσχει σε ένα διαγωνισμό της ΚΕΑΝ για graffiti. Από εκεί άρχισα να δικτυώνομαι και στα 17 μου ξεκίνησα να διδάσκω την τέχνη του graffiti στη σχολή Studio 8.
«Τότε ήταν που ανακοίνωσα στους γονείς μου ότι δεν σκόπευα να σπουδάσω και θα ασχολούμουν με την τέχνη του graffiti».
Ήταν διαδεδομένο το graffiti όταν ξεκίνησες;
Σχεδόν καθόλου. Τα πρώτα 4 χρόνια ήταν δύσκολο ακόμα και να βρεις μπογιές spray. Υπήρχε μια ομάδα 10 περίπου νεαρών που έκαναν graffiti στη Λεμεσό και ρωτώντας τον ένα μετά τον άλλο, μπόρεσα να βρω προμηθευτή.
Το graffiti και το mural ήταν κάτι που είχα μάθει και εξελίξει από μόνος μου, ετοιμάζοντας σχέδια σε τοίχους σχολείων.
Δεν είχατε προβλήματα όταν κάνατε graffiti σε δημόσιους χώρους;
Κάποτε είχε τύχει να μας πιάσει ένας διευθυντής, όταν μπήκαμε σε κάποιο σχολείο για να κάνουμε graffiti. Του εξηγήσαμε, όμως, ότι κάνουμε προσεκτική δουλειά και ότι δε θα λερώσουμε τον χώρο. Αφού διαπίστωσε με τα μάτια του αυτό που λέγαμε, όχι μόνο μας άφησε να συνεχίσουμε, αλλά μας έφερε και σνακ για να φάμε.
Οι ομάδες νεαρών που αναφέρεις, ευθύνονται για τους βανδαλισμούς που βλέπουμε σε δημόσιους χώρους;
Η ιστορία του graffiti όντως ξεκίνησε με μια τάση για βανδαλισμό και είναι κάποιοι που συνεχίζουν σε αυτό τον δρόμο. Όμως οι διάφορες μορφές street art που αναπτύχθηκαν στην πορεία, είναι κάτι που μπορεί να βελτιώσει την εικόνα μιας πόλης και αυτό αξίζει να το δουλέψουμε.
«Ο σκοπός των γκραφιτάδων, ήταν πάντα να δηλώσουν την παρουσία τους με το όνομα που κυκλοφορούν στην 'πιάτσα'. Ο κόσμος βλέπει απλώς χρώματα και γραμμές, όμως μεταξύ τους αναγνωρίζονται και αυτό συνεπάγεται κάποια διάκριση».
Πότε αποφάσισες να εμβαθύνεις σε αυτό το είδος τέχνης;
Ένα οικογενειακό ταξίδι στο Παρίσι ήταν η αφορμή για να αρχίσω να παίρνω στα σοβαρά το graffiti, βλέποντας ότι αυτή η μορφή έκφρασης μπορεί να στολίσει πολυκατοικίες, γέφυρες, τις στοές του μετρό, με ένα μοναδικό τρόπο.
Επειδή ξεκίνησα με μαθήματα τέχνης για 8 χρόνια, πάντα έβλεπα τον εαυτό μου περισσότερο ως καλλιτέχνη.
Θεωρώ ότι είμαι τυχερός, γιατί οι γονείς μου είχαν την πρόνοια να μου το προσφέρουν αυτό το πλεονέκτημα. Έχουν και οι 2 ένα καλλιτεχνικό αισθητήριο κι επειδή είχα κερδίσει έναν παιδικό διαγωνισμό ζωγραφικής στα 10 μου, συνειδητοποίησαν ότι άξιζε να με γράψουν σε μαθήματα τέχνης.
Πως προέκυψε το μάθημα graffiti σε γυμνάσια της Λεμεσού;
Με αυτά τα προγράμματα ασχολήθηκα από τα 19 μου μέχρι και σήμερα, στα 26 μου. Το γεγονός ότι ήδη δίδασκα στο Studio 8, ήταν το βήμα για να αρχίσει η συνεργασία και με τα δημόσια σχολεία.
«Πιστεύω ότι ήρθε η στιγμή που αναγνωρίστηκαν αυτά που έχει να προσφέρει η τέχνη του graffiti στους εφήβους, αφού τους επιτρέπει να εκφραστούν ελεύθερα και δημιουργικά, δείχνοντάς τους πως να χρησιμοποιούν τις μπογιές spray χωρίς να βανδαλίζουν».
Στον χαρακτήρα τον παιδιών υπήρχε θετικός αντίκτυπος;
Το μάθημα γινόταν σε μαθητές όλων των τάξεων του γυμνασίου και η αλήθεια είναι ότι η πλειοψηφία των παιδιών που παρακολουθούσαν το συγκεκριμένο μάθημα ήταν οι «ταραχοποιοί» του σχολείου. Παρατηρήθηκε ότι με την ενασχόλησή τους με το μάθημα graffiti, μειώθηκαν οι βανδαλισμοί σε χώρους των σχολείων κατά τις νυχτερινές ώρες.
Κάποια παιδιά με τα οποία πρωτοξεκίνησα τα μαθήματα, έγιναν αργότερα συνεργάτες μου.
Πως αντέδρασαν τα παιδιά βλέποντας ένα σχεδόν συνομήλικό τους στον ρόλο του δασκάλου;
Εγώ ο ίδιος δεν ένιωσα ποτέ συνομήλικος με τους μαθητές, αν και είχαμε ελάχιστη διαφορά ηλικίας. Από την άλλη, δεν τους αντιμετώπισα ποτέ σαν να ήμουν η απόλυτη αυθεντία.
«Στους μαθητές μου πέρασα την αντίληψη ότι εγώ ήμουν κάποιος που θα τους βοηθούσε να αξιοποιήσουν κάποια εργαλεία, αλλά οι ίδιοι θα έπρεπε να βρουν το προσωπικό τους στυλ».
Νομίζω ότι αυτή πρέπει να είναι η προσέγγιση όποιου βρίσκεται στη θέση του δασκάλου ή του εκπαιδευτή. Ακόμα και σήμερα, μετά από 8 χρόνια στη θέση αυτή, την ίδια προσέγγιση ακολουθώ.
Υπήρχε ενδιαφέρον και από αγόρια και από κορίτσια στο σχολείο;
Όλες τις χρονιές, σε όλες τις τάξεις που δίδαξα στο γυμνάσιο, οι μαθητές ήταν μόνο αγόρια. Είναι κρίμα, γιατί δεν είμαι καν σίγουρος αν ο υπεύθυνος καθηγητής το ανακοίνωνε και στα κορίτσια, όταν γίνονταν οι αιτήσεις.
Σήμερα γίνονται και φεστιβάλ αποκλειστικά με γυναίκες street artists στην Ευρώπη και εμείς εδώ, προσπαθούμε να εκπροσωπούνται όσο γίνεται περισσότερο και στο Street Life Festival στη Λεμεσό.
Με τους υπόλοιπους διδάσκοντες τι σχέσεις είχες;
Δεν είχα ιδιαίτερες σχέσεις με τους καθηγητές όπου δίδασκα. Ακόμα και ως μαθητής παρατηρούσα ότι δεν είχαν ουσία και νόημα πολλά από όσα γίνονταν στο σχολείο. Πολλοί καθηγητές είναι μεγάλης ηλικίας, παλιά μυαλά, που έχουν βολευτεί με ένα τυποποιημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και δεν μπαίνουν στον κόπο να διδάξουν κάτι καινούριο.
Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια βλέπω μια τάση να δοθεί έμφαση σε δημιουργικές δραστηριότητες μέσα στο σχολείο, ώστε οι μαθητές να νιώσουν πιο κοντά σε αυτό.
Πόσο αμείβεσαι; Σε συμφέρει οικονομικά;
Για τα μαθήματα αυτά, έπαιρνα μόλις €100 τον μήνα, για 5 μήνες τον χρόνο. Αυτά τα €500 σίγουρα δε με έσωσαν οικονομικά, επομένως δεν το έκανα γι’ αυτό. Ο λόγος που το έκανα ήταν για να έχω επαφή με νέους ανθρώπους που καταπιάνονται με την τέχνη αυτή και ενδεχομένως να μπορούν να την εξελίξουν στο μέλλον. Κάποια από τα πρώτα παιδιά στα οποία δίδαξα, σήμερα είναι συνεργάτες μου στο studio, για παράδειγμα.
Ο Χρήστος έχει συνδέσει τη δουλειά του και τα όνειρά του για τη Λεμεσό του μέλλοντος, μέσω του μεγαλύτερου φεστιβάλ δρόμου που πραγματοποιείται στην Κύπρο. Είχε την τύχη να βρεθεί στον δρόμο του το Street Life Festival από νωρίς και η αφοσίωσή του σε αυτό ήταν ο λόγος για να τον εμπιστευθεί ο Γιώτης Κυριάκου, ο εμπνευστής και πυρήνας της διοργάνωσης.
«Το Street Life Festival δεν είναι μόνο το graffiti, αλλά και μια ολόκληρη φιλοσοφία που θέλει την πόλη ζωντανή, τον κόσμο στους δρόμους, να ασχολείται με διάφορες δραστηριότητες».
Πότε άρχισες να ασχολείσαι με το Street Life Festival;
Στο Street Life είχα αρχίσει να συμμετέχω ήδη από τη δεύτερη χρονιά της διοργάνωσης. Από την αρχή το πήρα πολύ ζεστά, αλλά και οι γονείς μου βοηθούσαν να στήσουμε σκαλωσιές, να κουβαλήσουμε υλικά κλπ. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Γιώτης, του οποίου πρωτοβουλία ήταν η διοργάνωση, μου πρότεινε να αρχίσω να συμμετέχω πιο ενεργά.
Κατέληξα να έχω στην ευθύνη μου ένα μεγάλο κομμάτι της προετοιμασίας και την εποπτεία των καλλιτεχνών κατά την ημέρα του φεστιβάλ.
Ήξερες ότι το Street Life Festival θα έφτανε να μετράει 13 χρόνια;
Ήξερα ότι, από τη στιγμή που είναι το μοναδικό τέτοιο φεστιβάλ και κάθε χρόνο προσελκύει όλο και περισσότερο κόσμο, δεν έχει κανένα λόγο να σταματήσει. Από τη στιγμή που άρχισα να ασχολούμαι με τη διοργάνωση, είχα την αυτοπεποίθηση ότι μπορούν να γίνουν όσα σχεδιάζαμε κάθε χρόνο. Ακόμα και σήμερα, 13 χρόνια μετά, ξέρω ότι έχουμε ακόμα πολλά περισσότερα να δημιουργήσουμε και να προσφέρουμε στη Λεμεσό, με τη συμμετοχή όλων.
Στα 23 του, έχοντας ήδη διδάξει σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, ο Χρήστος αποφάσισε να ανοίξει το δικό του σχεδιαστικό studio. Αποτελώντας τον πυρήνα ενός δημιουργικού χώρου, του 2C Design Box, προσέλκυσε γύρω του ταλαντούχους, νεαρούς επαγγελματίες (σχεδιαστές, φωτογράφους, κινηματογραφιστές, tattoo artists) δίνοντας επαγγελματικό χαρακτήρα στη δραστηριότητα που είχε αρχίσει να αναπτύσσει.
«Το μαγαζί άνοιξε σε μια εποχή που η αγορά ήταν στα κάτω της, μετά το κούρεμα καταθέσεων, και το αντικείμενο ήταν άγνωστο».
Το μόνο κεφάλαιο που είχα ήταν €800 από μία δουλειά σε summer school. Τα €400 πήγαν για το πρώτο ενοίκιο και με τα υπόλοιπα στήθηκε το μαγαζί. Αρχικά δεν είχε ούτε λάμπες και δουλεύαμε μόνο με το φως της ημέρας», λέει ο Χρήστος.
Μπορεί κάποιος να μην έβλεπε καμία προοπτική εξέλιξης σε αυτό που είχα ξεκινήσει, όμως εγώ πάντα το ένιωθα όταν κάτι πήγαινε καλά και μπορούσε να προχωρήσει.
Ξέρω καλά ποιος είμαι και ξέρω τι πρέπει να κάνω για να πετύχει αυτό που έχω βάλει στόχο. Ευτυχώς είχα την ηθική υποστήριξη από τους γονείς μου, που καταλάβαιναν το όραμά μου, ακόμα κι αν δεν μπορούσαν να με στηρίξουν οικονομικά», λέει.
Πολλές εταιρείες και επιχειρήσεις έχουν ζητήσει να δημιουργήσεις κάτι στον χώρο τους. Σε ικανοποιεί αυτό;
Οι δουλειές που κάνω επί πληρωμή, σίγουρα δεν είναι πάντα οι πιο δημιουργικές, γιατί αναγκαστικά πρέπει να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των πελατών. Αυτές είναι δουλειές που γίνονται κυρίως για βιοποριστικούς σκοπούς, την ίδια στιγμή όμως είναι πολύ καλές ευκαιρίες για να γνωρίσει ο κόσμος αυτό το είδος της τέχνης.
Είχα αναλάβει και στο Λονδίνο να δημιουργήσω ένα πορτρέτο στον τοίχο μιας σχολής, και διαπίστωσα ότι εκεί τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά.
Ο κόσμος είναι πιο εξοικειωμένος με το είδος αυτό και είχα άλλη αντιμετώπιση. Όσοι με πλησίαζαν την ώρα που έφτιαχνα το πορτρέτο, με παρακολουθούσαν με προσοχή και ρωτούσαν αμέσως να μάθουν ποιος είμαι, από που και αν έχω Instagram με τη δουλειά μου. Στο Λονδίνο, για παράδειγμα, γίνονται street art tours και τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται για τις ξεναγήσεις στους ζωγραφισμένους τοίχους της πόλης.
Από την τοιχογραφία στο Λονδίνο.
Πιστεύεις ότι θα μπορούσαμε να έχουμε τέτοιες ξεναγήσεις και στη Λεμεσό κάποια στιγμή;
Δεν είναι τόσο πιθανό, γιατί δεν έχουμε ακόμα τόσο μεγάλη βάση καλλιτεχνών που θα βγουν με δική τους πρωτοβουλία να δημιουργήσουν street art και όχι να βανδαλίσουν. Αυτό ίσως να αργήσει λίγο ακόμα. Μέχρι πριν λίγα χρόνια δεν υπήρχαν ούτε επαγγελματίες πωλητές για spray, επομένως εκ των πραγμάτων δεν μπορούσε να εξελιχθεί το αντικείμενο. Αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που αποφάσισα να φέρω εγώ προμήθεια από spray, αφού με το Street Life να τρέχει, τις δουλειές να αυξάνονται, δεν μπορούσα να στηρίζομαι σε άλλους για κάτι που αναλάμβανα επαγγελματικά.
Σε λιγότερο από 10 χρόνια, ο Χρήστος είχε την ευκαιρία να καταπιαστεί με projects από το Καρναβάλι Λεμεσού, μέχρι τοιχογραφίες σε μεγάλα ξενοδοχεία.
Σε εμπνέει ως χώρος δράσης η Λεμεσός;
Είναι μια πόλη με όμορφα στοιχεία και έχει προοπτικές, όμως λείπει το όραμα και η αποφασιστικότητα από ανθρώπους που είναι σε θέσεις – κλειδιά.
Κονδύλια υπάρχουν, όμως η φροντίδα για την εικόνα της πόλης και την ποιότητα ζωής που προσφέρει γίνεται με σπασμωδικές κινήσεις, χωρίς σχεδιασμό για ολόπλευρη αναβάθμιση.
Αν κάπου πρέπει να γίνουν έργα, για παράδειγμα, θα έπρεπε να κλείνει μια περιοχή για λίγες μέρες, να προχωρούν με εντατικούς ρυθμούς και να παραδίδεται το έργο το συντομότερο. Επίσης, υπάρχει δυσκολία στην υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων, όπως είναι οι υπόγειοι κάδοι απορριμμάτων, ακόμα κι αν πρόκειται για κάτι σχετικά απλό.
Μέσω του Street Life Festival, ο Χρήστος και η παρέα του συναντούν ανθρώπους κάθε ηλικίας και ιδιότητας, που ενθουσιάζονται με όσα πρεσβεύει η διοργάνωση.
Σε απογοητεύει η εικόνα αυτή;
Πολύ. Από την άλλη όμως, ακριβώς επειδή με απογοητεύουν όσοι είναι σε αρμόδιες θέσεις, πεισμώνω και θέλω να κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να υπάρχει θετικός αντίκτυπος στην πόλη. Αυτός είναι και ένας από τους κύριους λόγους που ανέλαβα τόσο ενεργό ρόλο στο Street Life Festival, γιατί είναι κάτι που ήδη κάνει τη διαφορά στη Λεμεσό και ξέρω ότι μπορεί να κάνει ακόμα περισσότερα.
Από τη διοργάνωση του Street Life Festival το 2018.
Τι θα ήθελες να αλλάξει στη Λεμεσό;
Στο κομμάτι της αισθητικής, που μπορώ να εκφέρω γνώμη, έχουμε πολλά κενά. Αυτό νομίζω είναι και το πρόβλημα με μεγάλες εκδηλώσεις της Λεμεσού, όπως το Καρναβάλι και η Γιορτή του Κρασιού. Αν δεν ανανεωθούν επί της ουσίας, για να ανταποκρίνονται και στις προτιμήσεις των γενεών που έρχονται, αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα χάσουν τη δυναμική τους.
Μία από τις εικαστικές παρεμβάσεις στο κέντρο της Λεμεσού, στο πλαίσιο του Street Life Festival.
Ο Χρήστος έχει συλλέξει επαγγελματική εμπειρία που συνήθως παίρνει διπλάσιο χρόνο σε πολλούς νέους να την εξασφαλίσουν. Όσο συνειδητές ήταν οι αποφάσεις που πήρε στην εφηβεία του για το μέλλον, άλλο τόσο αποφασιστικές και άμεσες ήταν οι κινήσεις του τα επόμενα χρόνια. Η σιγουριά και η σοβαρότητα με την οποία κουμαντάρει τη ζωή του είναι σπάνιες αρετές, το σημαντικότερο όμως είναι ότι τις ικανότητες και τα ταλέντα του θέλει να τα αξιοποιεί εξίσου για την επαγγελματική του καταξίωση, αλλά και για να βελτιώνει την πόλη του.
Αν και το κονδύλι των €1000, που δινόταν για την εισαγωγή των μαθημάτων graffiti σε 2 γυμνάσια της Λεμεσού, έχει διακοπεί, ο Χρήστος φιλοδοξεί κάποια στιγμή να συνεχίσει να προσφέρει μαθήματα μέσα από το δικό του εργαστήριο. Το κεφάλι του είναι γεμάτο ιδέες και τα χέρια του δε σταματούν στιγμή να δουλεύουν, κι αυτό ανοίγει πολλές προοπτικές για τη νεαρή του επιχείρηση, που σχεδιάζει να επεκτείνει και στη Λευκωσία τα επόμενα χρόνια. Καθώς όμως εξελίσσεται σε επιχειρηματία, δεν παύει να είναι κατά βάση καλλιτέχνης και επιδέξιος τεχνίτης, που έχει και την ικανότητα και τη θέληση να συνεχίσει να συμβάλλει και στη βελτίωση της εικόνας της Λεμεσού, ιδίως μέσα από την αναβάθμιση και επέκταση του Street Life Festival. Η αισιοδοξία και η αποφασιστικότητα που βάζει σε ό,τι καταπιάνεται, είναι η απόδειξη ότι τα προτερήματα των ανθρώπων που στο παρελθόν έδωσαν ώθηση στη Λεμεσό, βρίσκουν συνέχεια και στη νέα γενιά.
