Ο Μίμης Σοφοκλέους είναι παιδί της Λεμεσού με τα όλα του. Μεγαλωμένος σε ένα σπίτι με μπαλκόνι στον παραλιακό δρόμο, τότε που ο μόλος δεν υπήρχε και κανείς δεν υποψιαζόταν την αίγλη που μπορούσε να αποκτήσει η περιοχή. Λάτρης των τεχνών και της μουσικής, πρωτεργάτης σε πολλά μαθητικά συγκροτήματα, παρών στις ομάδες των κανταδόρων, ο Μίμης μεγάλωσε για να διακριθεί, τελικά, ως υπηρέτης των γραμμάτων και της επιστήμης.
Από τη Λεμεσό στην Αθήνα και από εκεί στην Αυστραλία και τη Σιγκαπούρη. Κατάφερε να φοιτήσει στο γυμνάσιο χάριν στην «προκαταβολή» μισθού από τον καφενέ του Ευρυπίδη, του μεροκαματιάρη που δέχθηκε να κάνει κάτι που αρνήθηκαν πολλοί άλλοι, δίνοντας την ευκαιρία στο νεαρό Μίμη να κάνει το πρώτο βήμα για ανώτερες σπουδές. Ο Μίμης Σοφοκλέους επέστρεψε πολλά χρόνια μετά στη Λεμεσό για να στήσει το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο, λίγα μέτρα μακριά από εκεί που είχε κάποτε το μαγαζάκι του ο Ευρυπίδης, δίνοντας πίσω στην πόλη του 1 Πανεπιστήμιο και 1 Ιστορικό Αρχείο.
«Ένιωθα μια ενοχή που δεν είχα κάνει μέχρι τότε τίποτα για την πόλη μου»
Ο Δήμος Λεμεσού εξέταζε το ενδεχόμενο δημιουργίας αρχείου από το 1973. Το 2005, όταν Δήμαρχος ήταν ο Δημήτρης Κοντίδης, ο Μίμης Σοφοκλέους αναρωτήθηκε για την τύχη αυτής της ιδέας. «Στη Μελβούρνη είχα δουλέψει με το Αρχείο Παροικιακής Ιστορίας και Εκπαίδευσης, παρουσίαζε τον τρόπο που αναπτύχθηκε η μεταναστευτική κοινότητα στην Αυστραλία», αναφέρει ο ίδιος. Εκεί απέκτησε την τεχνογνωσία που θέλησε να αξιοποιήσει στη Λεμεσό, ενώ πολλά χρόνια νωρίτερα είχε παρουσιάσει και σχετική μελέτη για το αρχείο της πόλης, μετά από πρόσκληση στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.
«Ό,τι ήξερα από την εμπειρία μου το μετέφερα στη Λεμεσό», εξηγεί ο επιστημονικός διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου. Άλλωστε, πάντα έβγαζε φωτογραφίες, πάντα αναζητούσε, συνέλεγε και αποδελτίωνε υλικό για την ιστορία της πόλης του. «Ένιωθα μια ενοχή που δεν είχα κάνει μέχρι τότε τίποτα για την πόλη μου», παραδέχεται.
«Γνωριστήκαμε με το Νίκο Παττίχη, το δωρητή, ο οποίος όταν είδε την πρόταση – παρουσίαση 120 σελίδων συγκατατέθηκε για την πλήρη κάλυψη όλων των εξόδων για την προετοιμασία του», θυμάται ο Μίμης Σοφοκλέους. Με μια γενναία δωρεά του Ιδρύματος Νίκου και Δέσποινας Παττίχη, η πρώην κατοικία του Άγγλου διοικητή και κατόπιν οικία Επάρχου, μετατράπηκε στο Παττίχειο Δημοτικό Μουσείο.
«Είμαι νοσταλγός του μέλλοντος»
Το 2011, το Παττίχειο Δημοτικό Μουσείο και Ιστορικό Αρχείο, ήταν πραγματικότητα. Η σημασία του για την πόλη είναι ανεκτίμηση. «Η ιστορία μας διδάσκει ιστορικότητα», τονίζει ο Μίμης Σοφοκλέους, ο οποίος δε νοσταλγεί «τα περασμένα», ακριβώς επειδή τα γνωρίζει πολύ καλά. Έχει πίστη, όμως, στο δημιουργικό πνεύμα καθώς και τον ανοιχτό χαρακτήρα των κατοίκων της πόλης, που αποτελεί και το συνεκτικό στοιχείο όλων των εποχών της. Ο αυτοπροσδιορισμός των Λεμεσιανών δεν είναι αυθαίρετος, γιατί στηρίζεται σε αρκετά στοιχεία τα οποία αποτελούν μια στερεή βάση αυτογνωσίας και αυτοπαρουσίασης.
«Όταν ξεκίνησε το αρχείο έκανα μια έκκληση στο κοινό της Λεμεσού για να έρθουν ως εθελοντές και να διδαχθούν αρχειοθέτηση, ιστορία, μουσειολογία. Ανταποκρίθηκαν περίπου 70 άτομα, από μικρές μέχρι πολύ μεγάλες ηλικίες – κάποιοι από αυτούς έχουν πεθάνει σήμερα», αναφέρει ο Μίμης Σοφοκλέους. Φαίνεται πως οι ιστορικοί της πόλης ήταν πολλοί, πριν ακόμα δημιουργηθεί το Αρχείο. «Τάσος Ανδρέου, Τίτος Κολώτας, Άθως Τιλλυρής είναι από τις μορφές που έχουν συμβάλει σημαντικά στη συλλογή του υλικού και την αποτύπωση της ιστορίας της Λεμεσού», αναφέρει.
«Ο Τίτος Κολώτας, μάλιστα, από τη θέση του Δημοτικού Συμβούλου, αλλά και με πολλές επαφές ήδη από τη δεκαετία του 1980, πήρε ο ίδιος αρκετές πρωτοβουλίες, ώστε να γίνει κατορθωτό αυτό το επίτευγμα. Αρχικά, έπρεπε να πείσει τους υπεύθυνους στον Δήμο να πάρουν την τελική απόφαση, αναδεικνύοντας την ανάγκη δημιουργίας ενός τέτοιου ιδρύματος για την διαφύλαξη της Ιστορία της πόλης, και στη συνέχεια να ενθαρρύνει τον ευεργέτη, Νίκο Παττίχη, να στηρίξει το ίδρυμα οικονομικά. Ιδιαίτερα αισθητή ήταν η συμβολή του στην παραχώρηση της Οικίας Επάρχου στον Δήμο Λεμεσού για τον συγκεκριμένο σκοπό», εξηγεί ο Μίμης Σοφοκλέους, τονίζοντας ότι δεν ήταν απλή υπόθεση η δημιουργία του Αρχείου, ενώ χρειάστηκαν πολλές προσπάθειες για την υλοποίησή του.
* Ο Μίμης Σοφοκλέους με την Εύα Γιαννούκου, Υπεύθυνη Σύνταξης του All About Limassol, στo Marina Breeze της Μαρίνας Λεμεσού, αναγνωρίζοντας στοιχεία του παρελθόντος ακόμα και στις πιο μοντέρνες γωνιές της πόλης.
Έτσι, στη Λεμεσό δημιουργήθηκε ένα ίδρυμα – υβρίδιο, που συνδυάζει το Δημοτικό Μουσείο, το Ιστορικό Αρχείο και Κέντρο Μελετών με εκπαιδευτικά προγράμματα μαζί. Το κόστος για τη λειτουργία του μουσείου και του αρχείου από τότε, προέρχεται αποκλειστικά από το Δήμο Λεμεσού και, σε ένα πολύ μικρό μέρος, από δωρεές των φίλων του.
«Ο Stradivarius έφτιαξε ένα βιολί, που δεν είχε βιολιστή να το παίξει»
Είναι οπαδός του να ξεκινάς minimum, όχι maximum. Ο επιστημονικός διευθυντής του Παττίχειου Δημοτικού Μουσείου και του Ιστορικού Αρχείου δεν ανησυχεί για τη συνέχεια. Το σημαντικό είναι πως έγινε η αρχή. «Δε με πειράζει ακόμα και αν διαλυθεί η προσπάθεια στη συνέχεια, αν δε βρεθεί κάποιος να το συνεχίσει», λέει, αν και ξέρει ότι και υπόβαθρο υπάρχει στην πόλη, όπως και πολλοί νέοι επιστήμονες ικανοί να δώσουν συνέχεια.
«Το ίνδαλμά μου είναι ο Stradivarius. Έφτιαξε ένα βιολί το 1716, που δεν είναι βιολιστής να το παίξει. Αυτό το βιολί το έπαιξε όπως έπρεπε και κατάφερε να βγάλει από αυτό το όργανο όλη του την αξία, πέρσι ο μεγάλος Έλληνας βιολιστής, Λεωνίδας Καβάκος. Ο Stradivarius, δυστυχώς, δε θα το ακούσει ποτέ του», εξηγεί.
*Το κτίριο του Παττίχειου Δημοτικού Μουσείου, Ιστορικού Αρχείου και Κέντρου Μελετών.
Η δυναμική του Αρχείου
Την ίδια στιγμή, όμως, το Αρχείο παρουσιάζει μια δυναμική που σίγουρα γεννά αισιοδοξία για την εξέλιξή του. Αν και ολιγομελές, το προσωπικό του διαδραματίζει καίριο ρόλο. Ο Δημήτρης Θεοδώρου, προερχόμενος από τον κλάδο των οικονομικών επιστημών, είναι ο άνθρωπος που κατάφερε να ψηφιοποιήσει και να αρχειοθετήσει τον πλούτο που φυλάσσεται σήμερα στο Αρχείο.
«Ένας άνθρωπος με μεράκι που το βγάζει όλο στη δουλειά του», θα πει ο Μίμης Σοφοκλέους. Χωρίς να έχει προηγούμενη πείρα στον τομέα αυτό, αφοσιώθηκε εξ αρχής και σήμερα είναι ο άνθρωπος που μπορεί να σε ξεναγήσει με κλειστά μάτια – κυριολεκτικά και μεταφορικά – στο αρχειακό υλικό και τα εκθέματα του μουσείου. Σήμερα το Μουσείο φιλοξενεί πληθώρα αντικειμένων ιστορικής αξίας, όπως επίσης και έναν αξιοσημείωτο αριθμό ιδιωτικών συλλογών με φωτογραφικά ντοκουμέντα από τις προηγούμενες ζωές της πόλης.
Μαζί με τη χειροπιαστή απόδειξη των ανθρώπων που ζουν και αναπνέουν με την ιστορία της πόλης, η Λεμεσός είναι σε θέση να διαφυλάσσει και να προβάλλει την ταυτότητά της, καθώς πορεύεται σε νέες, φωτεινότερες και σπουδαιότερες στιγμές της ιστορικής της πορείας.
Και έχει ταυτότητα η Λεμεσός, η οποία, κατά το Μίμη Σοφοκλέους, συντίθεται από 4 στοιχεία:
Την ώχρα: Σε αυτό το χρώμα ήταν βαμμένα κάποτε όλα τα παλιά τα σπίτια.
Τη μαντολινάτα: Το μαντολίνο και η κιθάρα, ο ήχος των κανταδόρων, οι μελωδίες των καρναβαλίστικων τραγουδιών, είναι ο ήχος της πόλης.
Την κουμανταρία: Η μυρωδιά της κουμανταρίας είναι το άρωμα που για χρόνια ανέδιδαν τα σοκάκια της Λεμεσού.
Τους ανθρώπους: Η ψυχή, τα φτερά της πόλης είναι όσοι ακούν μέσα τους το κάλεσμά της, όσοι εκτιμούν την υλική και άϋλη πολιτιστική κληρονομιά στο παρόν της, αναγνωρίζοντας το ως οικείο.
*Η περιοχή του Παλιού Λιμανιού σχεδόν 1 αιώνα πριν.
Ο Μίμης Σοφοκλέους θέλει να δει πολλά να αλλάζουν στη Λεμεσό. Τη θέλει πιο πράσινη, με συντριβάνια, όπως εκείνο που υπήρχε πολύ παλιά στον κόμβο του Αγίου Νικολάου, με όμορφα κτίρια, παλιά και νέα, φροντισμένα και καθαρά. Αυτός ο κοσμοπολίτης, που δεν υπήρξε ποτέ τουρίστας, όπου βρισκόταν φανταζόταν τα πιο όμορφα στοιχεία του τόπου εκείνου στη Λεμεσό.
Το Αρχείο, το Μουσείο, η Ιστορία είναι ο στέρεος δεσμός με το πριν, που θέλει να δει να εξελίσσεται. Παραδέχεται ότι η γενιά του έκανε μεγάλο κακό στον τόπο. Έτσι, την παράδοση, την κληρονομιά δεν τη θέλει βαρίδιο για τους νέους, αλλά κινητήριο δύναμη, έμπνευση και συνείδηση ιστορική, για να φωτίζει με σοφία τα βήματα που γίνονται στο μέλλον.
Βαδίζοντας στην κατεύθυνση αυτή, το Αρχείο κάνει το βήμα προς την ηλεκτρονική του μορφή και ανοίγεται στο πλατύ κοινό. Η παρακαταθήκη και ο πλούτος που έχει συγκεντρωθεί, με τα σύγχρονα ψηφιακά εργαλεία του Επίσημου Οδηγού Πόλης της Λεμεσού, του All About Limassol, παρουσιάζονται στους χιλιάδες επισκέπτες του καθημερινά. Έτσι, μέσα από τις Ιστορικές Αναμνήσεις, ανακαλύπτει κανείς όλα εκείνα που μεσολάβησαν στις δεκαετίες που πέρασαν, ακολουθώντας τη Λεμεσό στην πορεία της μέχρι να γίνει η πόλη που είναι σήμερα.
